Skocz do zawartości

Runy


Syrena

Polecane posty

Runy (alfabet runiczny) – alfabet używany do zapisu przez ludy germańskie (tzw. alfabet fuþark). Niekiedy nazwę "runy" odnosi się także do systemów piśmienniczych stosowanych przez ludy tureckie (tzw. alfabet orchoński) oraz Madziarów (Węgrów) (tzw. rowasz). Używany również w obrzędach magicznych. Staronordyckie słowo *run oznacza tajemnicę.

 

300px-Futhark24.svg.png

Fuþark starszy – transliteracja

 

300px-Yngre_futharken.svg.png

Fuþark młodszy w dwóch odmianach: u góry – duńskiej, u dołu – szwedzko-norweskiej

 

300px-Rune_Stone-Oslo_1.jpg

Fragment kamienia runicznego ze zbiorów Uniwersytetu w Oslo

 

Historia i pochodzenie

 

Według wierzeń nordyckich runy podarował ludziom bóg Odyn[1]. Nauczał ich także Reg, zwany inaczej Hejmdallem[2].

 

Najstarszy znany zapis runiczny pochodzi z ok. 150 r. n.e.[3] Ten i jemu podobne są bardzo krótkie w zapisie i trudne do przetłumaczenia. Do ok. 650 r. stosowano tzw. fuþark starszy nazwany tak od pierwszych sześciu run: F – U – Þ – A – R – K → (zobacz rycinę obok), liczący 24 znaki. Później alfabet runiczny zaczął się różnicować: w Norwegii i Szkocji używano fuþarku z 16 lub 19 runami, natomiast w Anglii rozwinął się alfabet zwany fuþork w różnych odmianach, z 24, 28 lub nawet 31 runami. Zmiana nazwy wiąże się ze zmianą czwartej litery runicznej. Runami zapisywano głównie języki germańskie, choć odnaleziono kilka zapisów w łacinie. Przestano ich używać około roku 1000, jedynie w Skandynawii przetrwały jeszcze kilka wieków. Ale i tam wyparł je alfabet łaciński.

 

Najprawdopodobniej alfabet ten został zapożyczony od ludów północnej Italii (alfabet alpejski). Niektórzy badacze zwracają uwagę na jego powiązania z alfabetem fenickim, hebrajskim. Sugerowano również związek z pismem greckim, zauważając, że runy starszego fuþarku częściowo odpowiadają graficznie jak i fonetycznie odpowiednim literom tego alfabetu:

 

 

Fehu = Wau

Uruz = Ypsilon

Þurisaz = Delta

Ansuz = Alfa

Raido = Ro

Kaunan = Gama

Gebo = Khi

Wunjo = Wau

Haglaz = Heta

Naudiz = Ni

Isaz = Iota

Jeran = Jot

Ïhwaz = Jot

Pertho = Pi

Algiz = Sanpi

Sowilo = Sigma

Tiwaz = Tau

Berkanan = Beta

Ehwaz = Epsilon

Mannaz = Mi

Laguz = Lambda

Iŋwaz = Qoppa

Dagaz = Delta

Othalan = Omega

 

Jednak w porównaniu z okrągłym kształtem liter alfabetu greckiego kształt run starszego fuþarku jest kanciasty (głównie proste linie, mało łuków). Także kolejność liter greckich i run starszego fuþarku jest inna.

 

Runy były używane do zapisu krótkich inskrypcji w drewnie, metalu czy na kamieniach (tzw. kamienie runiczne). Kształt liter tego alfabetu ułatwiał zapis na takich powierzchniach.

 

Do run, oprócz ich znaczenia fonetycznego, było także przypisane dodatkowe, słowne znaczenie. Na przykład runa þ (th) oznaczała w fuþarku, tyle co þurisaz (olbrzym).

 

Runy w kulturze popularnej

 

Runy pojawiają się często w literaturze fantasy.

 

Własny alfabet runiczny Cirth ukazał w swej twórczości angielski pisarz John Ronald Reuel Tolkien. Niektóre znaki są inspirowane fuþarkiem.

 

Według zwolenników New Age runy są symbolami działającymi na zasadzie "promieniowania kształtów". Każdy symbol przywołuje subtelne energie ze świata ducha i z kosmosu. Według innych runy wywierają wpływ na podświadomość, aktywując siły psychiczne, które są ukryte pod progiem świadomości. Ponadto współcześnie runy są używane przez niektóre osoby m.in. do kształtowania osobowości (tzn. wzmacniania pewnych cech adepta i eliminowania innych, jak lęk, strach itp.). Nie zostało to jednak w żaden sposób potwierdzone przez naukę.

 

Źródlo: wikipedia

Link do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do rozmowy

Możesz zacząć pisać teraz i zarejestrować się później. Jeśli posiadasz konto, zaloguj się.

Gość
Odpowiedz...

×   Wklejony jako tekst z formatowaniem.   Wklej jako zwykły tekst

  Maksymalna ilość emotikon wynosi 75.

×   Twój link będzie automatycznie osadzony.   Wyświetlać jako link

×   Twoja poprzednia zawartość została przywrócona.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz wkleić zdjęć bezpośrednio. Prześlij lub wstaw obrazy z adresu URL.

×
×
  • Utwórz nowe...