Kalendarz ... który

[SowAna]

Kalendarz juliański – kalendarz słoneczny opracowany na życzenie Juliusza Cezara przez astronoma greckiego Sosygenesa (wzorowany zapewne na reformie znanej z Kamienia z Kanopos) i wprowadzony w życie w roku 709 Ab Urbe Condita (45 p.n.e.) jako kalendarz obowiązujący w państwie rzymskim. Obowiązywał w Europie przez wiele stuleci, np. w Hiszpanii, Portugalii, Polsce i Włoszech do 1582, w Rosji od 1700 do 1918 (wcześniej stosowano kalendarz bizantyński, w którym rok zaczynał się 1 września), a w Grecji aż do 1923, co powodowało dualizm dat nowego i starego porządku między różnymi państwami. Kalendarz juliański został zastąpiony przez kalendarz gregoriański w roku 1582; do dzisiaj jednak niektóre kościoły wciąż posługują się tym kalendarzem.

 

Reforma kalendarza

Powodem reformy kalendarza było rozregulowanie się wcześniej stosowanego księżycowego kalendarza rzymskiego, w wyniku czego w 46 p.n.e. kalendarzowy grudzień wypadał we wrześniu. Żeby ponownie zsynchronizować kalendarz z porami roku, rok 46 p.n.e. wydłużono o 90 dni. Był to „annus confusionis” (łac. rok zamieszania), liczył 445[1].

Kalendarz juliański ustalał długość roku na 365 dni oraz jeden dzień dodatkowy co 4 lata, w latach przestępnych. Średnia długość roku wynosiła 365,25 dnia. W wyniku reformy zmianie uległa długość poszczególnych miesięcy:

Martius (31) – poświęcony Marsowi,

Aprilis (30) – poświęcony Wenus,

Maius (31) – poświęcony wszystkim bogom,

Iunius (30) – poświęcony prawdopodobnie Lucjuszowi Juniusowi Brutusowi, albo Junonie,

Quintilis (31) = ‘piąty’,

Sextilis (31) = ‘szósty’ – później Augustus na cześć cesarza Augusta,

September (31) = ‘siódmy’ – cesarz Kaligula zamierzał zmienić nazwę miesiąca na „Germanicus”, jednak zmiany nie zostały oficjalnie przyjęte,

October (30) = ‘ósmy’,

November (31) = ‘dziewiąty’,

December (30) = ‘dziesiąty’,

Ianuarius (31) – poświęcony Janusowi,

Februarius (28) – przeznaczony na odbywane przed początkiem nowego roku februa, czyli obrzędy oczyszczające.

Dopiero od 8 roku n.e. lata przestępne liczone są co 4 lata. Wcześniej, wbrew woli Cezara, liczono je najprawdopodobniej co 3 lata (zapewne przez pomyłkę albo niedbałość odpowiedzialnego kapłana). Pierwszymi latami przestępnymi były 45 p.n.e., 42 p.n.e. i 39 p.n.e. aż do 9 p.n.e., kiedy odkryto nieprawidłowość. W przeciągu 36 lat zamiast 9 wtrącono 12 dni. Dlatego też cesarz Oktawian August, objąwszy po śmierci Lepidusa stanowisko odpowiedzialnego za kalendarz najwyższego kapłana, zarządził, aby od roku 9 p.n.e. skorygować ten błąd, nie wstawiając przez 12 lat dodatkowych dni do 3 lat kolejnych przestępnych[2]

Na cześć Oktawiana Augusta miesiąc sierpień (Sextilis) nazwano jego imieniem (Augustus). Nieprawdą jest natomiast, że wydłużył on ten miesiąc kosztem lutego (gdyż jakoby miesiąc poświęcony Augustowi miał mieć taką samą długość jak poświęcony Cezarowi). W rzeczywistości długość miesięcy taka, jaką znamy dziś, została ustalona już za czasów reformy Cezara. Poniżej kolejność dla roku urzędowego (rok religijny nadal zaczynał się w marcu):

Ianuarius (31) – poświęcony Janusowi,

Februarius (28) – przeznaczony na odbywane przed początkiem nowego roku sakralnego februa, czyli obrzędy oczyszczające.

Martius (31) – poświęcony Marsowi,

Aprilis (30) – poświęcony Wenus,

Maius (31) – poświęcony wszystkim bogom,

Iunius (30) – poświęcony prawdopodobnie Lucjuszowi Juniusowi Brutusowi, albo Junonie,

Iulius (31) – na cześć Juliusza Cezara, który urodził się w tym miesiącu,

Augustus (31) – na cześć cesarza Augusta,

September (30) = ‘siódmy’,

October (31) = ‘ósmy’,

November (30) = ‘dziewiąty’,

December (31) = ‘dziesiąty’,

Na temat tego, które lata do 4 roku n.e. włącznie były przestępne, toczą się dyskusje historyków (zapewne były to lata 5 i 1 przed n.e. oraz 4 n.e.). Pewne są dopiero lata przestępne od 5 roku n.e. i stąd w Wikipedii dopiero od tego roku umieszczony został kalendarz dni tygodnia.

Kalendarz juliański utrzymał zewnętrzne cechy poprzedniego, księżycowo-słonecznego kalendarza rzymskiego, a zwłaszcza wstawianie dodatkowego dnia w roku przestępnym pomiędzy 24 a 25 lutego, oraz podział miesiąca na fazy księżyca (co w czysto słonecznym kalendarzu juliańskim nie miało odbicia w rzeczywistości i utrzymywało się siłą przyzwyczajenia). Dodatkowo, mimo zmiany długości miesięcy, terminy: Nony oraz Idy pozostały takie, jak przed reformą Cezara – to znaczy, Nony przypadały na 7., Idy natomiast na 15. dnia tych miesięcy, które w kalendarzu królewskim mają po 31 dni (jest to marzec, maj, lipiec i październik), a w pozostałych na 5. (Nony) i 13. (Idy). Terminy te straciły w ludzkiej świadomości związek z fazami księżyca na długo przed reformą juliańską.

Kalendarz juliański spóźniał się (o 1 dzień na 128 lat) w stosunku do astronomicznego, został więc zastąpiony przez obecnie obowiązujący kalendarz gregoriański. Do dzisiaj jednak jest podstawą roku liturgicznego w Kościele Prawosławnym.

Kalendarz słoneczny, kalendarz solarny – kalendarz oparty na cyklu zmian pór roku związanym z ruchem obiegowym Ziemi wokół Słońca. Rok ma 365 dni, średnia długość roku zwrotnikowego (słonecznego) wynosi 365,2422 dni, co wymusza wyrównanie roku kalendarzowego co pewien czas (zob. rok przestępny).

Najstarsze dowody na używanie kalendarza słonecznego pochodzą z Mezopotamii.[potrzebny przypis]

Kalendarzami słonecznymi były m.in.: kalendarz Majów, aztecki, irański, juliański, gregoriański i francuski kalendarz republikański.

Kalendarz księżycowy (lunarny) – kalendarz oparty na fazach Księżyca. Rok księżycowy ma 354 dni i dzielony był na 12 miesięcy synodycznych (po 29 lub 30 dni). Różnica około 11,25 dni w stosunku do roku słonecznego powodowała przesuwanie się pór roku w stosunku do miesięcy roku kalendarzowego.

Znany był wszystkim ludom starożytnym. Konsekwencją stosowania tego kalendarza była pogłębiającą się różnica między czasem mierzonym ruchem Księżyca a czasem mierzonym ruchem Słońca. Większość ludów starożytnych była świadoma tego problemu. Babilończycy używali kalendarza, który składał się z 12 miesięcy liczących na przemian 29 i 30 dni, a więc w sumie 354 dni. Przy takim sposobie odmierzania czasu, po trzech latach brakuje mniej więcej 3 razy 11, czyli 33 dni w stosunku do kalendarza zwrotnikowego. Różnica ta stale wzrasta, ponieważ rok słoneczny liczy 12 miesięcy księżycowych plus około 11 dni. Aby rozwiązać tę kwestię, każdy miesiąc został przypisany do określonej grupy gwiazd. Kiedy więc jakaś gwiazda nie pojawiła się w danym miesiącu, wtedy władca podejmował decyzję o dodaniu 13 miesiąca.

W kalendarzu rzymskim miał 355 dni, a rok księżycowy uzgadniano co pewien czas z rokiem słonecznym przez dodanie miesiąca przestępnego o 22 lub 23 dniach. Kalendarz muzułmański przyjmuje, że jeden rok ma 354 dni, a drugi 355.

Dzięki odkryciu greckiego astronoma Metona (V w. p.n.e.), który stwierdził, że co 19 lat cykl księżyca się powtarza (cykl Metona), można było rozpocząć prace nad unowocześnieniem kalendarza.

Kalendarze księżycowe: starogrecki, babiloński, rzymski, muzułmański i żydowski

 

Kalendarz rzymski – kalendarz typu księżycowego, stosowany w Rzymie do reformy Juliusza Cezara, czyli do roku 46 p.n.e. włącznie.

Za początek ery rzymskiej (Ab Urbe Condita, czyli od założenia miasta Rzym) uznano rok 753 p.n.e. Miało to jednak znaczenie tylko dla obliczeń historycznych, Rzymianie zwykle nie oznaczali lat kolejnymi liczbami.

 

Wczesny kalendarz rzymski

Początkowo rok rzymski liczył sobie 304 dni podzielonych na 10 miesięcy; był to tzw. rok Romulusowy, zawierający 4 miesiące po 31 dni i 6 miesięcy po 30 dni. Rozpoczynał się od równonocy wiosennej miesiącem Martius, a kończył miesiącem December. Po 304 dniach następował nienumerowany 61-dniowy okres zimowy.

Nazwy miesięcy we wczesnym kalendarzu wraz z liczbą dni

Martius (31) – poświęcony Marsowi;

Aprilis (30) – poświęcony Wenus;

Maius (31) – poświęcony wszystkim bogom;

Iunius (30) – poświęcony prawdopodobnie Lucjuszowi Juniusowi Brutusowi, albo Junonie;

Quintilis (31) = piąty;

Sextilis (30) = szósty;

September (30) = siódmy;

October (31) = ósmy;

November (30) = dziewiąty;

December (30) = dziesiąty.

Kalendarz rzymski (królewski)

Dopiero w VII lub VI wieku p.n.e. (według tradycji za panowania króla Numy Pompiliusza) wprowadzono rok liczący 365 dni z 12 miesiącami liczącymi 28, 29 lub 31 dni. Do wczesnego kalendarza rzymskiego dodano miesiące Februarius i Ianuarius, które w 450 r. p.n.e. przestawiono w kolejności. W związku z osobą króla Numy system ten zwany jest też niekiedy rzymskim kalendarzem królewskim.

Nazwy miesięcy w kalendarzu rzymskim wraz z liczbą dni

Martius (31) – poświęcony Marsowi;

Aprilis (29) – poświęcony Wenus;

Maius (31) – poświęcony wszystkim bogom;

Iunius (29) – poświęcony prawdopodobnie Lucjuszowi Juniusowi Brutusowi, albo Junonie;

Quintilis (31) = piąty, później Iulius na cześć Juliusza Cezara, który urodził się w tym miesiącu;

Sextilis (29) = szósty;

September (29) = siódmy;

October (31) = ósmy;

November (29) = dziewiąty;

December (29) = dziesiąty;

Ianuarius (29) – poświęcony Janusowi;

Februarius (28) – przeznaczony na obrzędy oczyszczające (łac. februa) przed początkiem nowego roku.

Taki rozkład długości miesięcy daje 355 dni i powoduje, że średnia długość miesiąca wynosi 29,5 dnia (29 dni i 12 godzin), a poszczególne miesiące są mniej więcej zsynchronizowane z cyklem księżycowym, tzw. synodycznym (29 dni, 12 godzin, 44 minuty i 2,78 sek.).

Aby zsynchronizować rok kalendarzowy z cyklem zmian pór roku oraz w ogóle z cyklem słonecznym, co 2 lata dodawano liczący 22 lub 23 dni miesiąc zwany mercedonius lub intercalaris. Miesiąc ten wstawiano pomiędzy dzień 24 a 25 lutego – tak, by kończył się 4 (według rachuby Rzymian – 5) dni przed nowiem. Pełna synchronizacja miała przy tym następować – według świadectwa Liwiusza – w cyklu dziewiętnastoletnim, tj. po upływie 19 lat kalendarzowych dana faza księżyca miała występować dokładnie tego samego dnia, co przed 19 laty (zob. Cykl Metona).

Pierwotnie pierwszym miesiącem roku był marzec, a 15 marca (Idy marcowe) rozpoczynali urzędowanie konsulowie. W 153 r. p.n.e. termin ten przesunięto o dwa i pół miesiąca wstecz, na 1 stycznia, gdyż w przeciwnym razie konsulowie desygnowani na ten rok nie zdążyliby na początek sezonu działań wojennych do Iberii (tj. Hiszpanii). Jako że rzymscy urzędnicy byli wybierani na roczną kadencję, ustaliło to początek cyklu pracy administracji państwowej na pierwszego stycznia. I tak już zostało do tej pory.

Z tego punktu widzenia, gdy pierwszym miesiącem jest styczeń (Ianuarius), nazwy niektórych miesięcy nie są już adekwatne, np. September = ‘siódmy’, jest teraz dziewiątym miesiącem (wrzesień). Jeśli jednak początek roku urzędowego przesunięto na 1 stycznia, to pierwszym miesiącem roku sakralnego pozostał marzec. Dlatego luty jest do tej pory miesiącem najkrótszym i to do lutego dodaje się dzień w roku przestępnym; jest to relikt stanu, kiedy luty był ostatnim miesiącem roku.

System królewski działał dobrze przez kilkaset lat, w końcu jednak stał się przedmiotem manipulacji odpowiedzialnych za niego kapłanów (pontyfików), którzy skracali rok lub wydłużali w zależności od doraźnych celów politycznych. W efekcie za rządów Juliusza Cezara kalendarz spieszył już o kwartał – miesiąc Ianuarius (pierwotnie zimowy) przypadał jesienią. Wymusiło to reformę juliańską w 46 r. p.n.e.[1]

Zreformowany kalendarz znany jest jako kalendarz juliański.

 

Kalendarz gregoriański – kalendarz słoneczny wprowadzony w 1582 przez papieża Grzegorza XIII bullą Inter gravissimas; kalendarz juliański zreformowany przez Luigiego Lilio.

Jest to w zasadzie kalendarz juliański, do którego wprowadzono poprawkę w naliczaniu lat przestępnych, mającą na celu zapobiegnięcie opóźnianiu się kalendarza względem roku zwrotnikowego. Zniwelowano także część różnicy narosłej od wprowadzenia kalendarza juliańskiego. Kalendarz juliański spóźnia się o 1 dzień na 128 lat, natomiast opóźnienie kalendarza gregoriańskiego wynosi 1 dzień na 3322 lata.

 

Różnice pomiędzy kalendarzami juliańskim a gregoriańskim sprowadzają się do dwóch kwestii:

ominięcia 10 dat dziennych, od 5 do 14 października 1582 roku; miało to na celu skorygowanie powstałego opóźnienia,

skorygowanie zasady obliczania lat przestępnych, lata o numerach podzielnych przez 100, ale niepodzielne przez 400, nie będą przestępne, przy zachowaniu przestępności pozostałych lat o numerach podzielnych przez 4. Poprawka ta znalazła dotychczas zastosowanie trzykrotnie: lata 1700, 1800 i 1900 były w kalendarzu gregoriańskim latami zwyczajnymi (podczas gdy np. 1600 i 2000 pozostały przestępne).

Wspomniana korekta nie dotyczyła całości opóźnienia narosłego od 46 p.n.e., lecz tylko jego części. Przywrócono mianowicie kalendarz do stanu, w jakim był w czasie Soboru Nicejskiego I w 325 n.e. Ma to ten skutek, że termin np. przesilenia zimowego wypada 21 lub 22 grudnia, podczas gdy w czasach Cezara przypadało ono 24 grudnia. Powód wprowadzenia częściowej korekty związany jest z faktem, że na Soborze Nicejskim I ustalono m.in. zasadę wyznaczania świąt Wielkanocy w kalendarzu juliańskim, która opiera się na założeniu, że równonoc wiosenna przypada 21 marca. Aby uniknąć ponownego przeliczania tablic komputystycznych, rachubę dni przesunięto tak, aby równonoc wiosenna znów wypadała tego właśnie dnia.

Odpowiednia bulla (Inter gravissimas) została wydana przez papieża Grzegorza XIII (łac. Gregorius XIII – stąd nazwa kalendarza) w 1582, jednak poszczególne kraje przyjęły nowy kalendarz w różnych latach (niektóre dopiero w XX wieku), a niektóre Kościoły wciąż jeszcze posługują się kalendarzem juliańskim.

Fakt zmiany kalendarza bullą papieską stanowił kontynuację zwyczajów starożytnego Rzymu. Mianowicie w państwie rzymskim kalendarzem opiekował się najwyższy kapłan – Pontifex Maximus; funkcję tę w roku 45 p.n.e. – kiedy wprowadzono kalendarz juliański – pełnił Juliusz Cezar, w czasach chrześcijańskich natomiast tytulaturę tę przejęli papieże.

Grzegorz XIII przyjmuje nowy kalendarz

Kalendarz został wprowadzony natychmiast (15 października) jedynie w Hiszpanii, Portugalii, Polsce, i prawie całych Włoszech. W niedługim czasie poszło za tym przykładem wiele innych krajów katolickich. Niektóre kraje protestanckie przyjęły kalendarz jedynie po części, a niektóre dopiero w późniejszym czasie (np. w Wielkiej Brytanii w 1752). Ostatnimi krajami europejskimi, które wprowadziły kalendarz gregoriański, były ogólnie te, w których większość ludności wiązała się z Kościołami prawosławnymi.

Ostatnim europejskim krajem, który przeszedł z kalendarza juliańskiego na gregoriański, była Grecja w 1923 (Grecki Kościół Prawosławny wprowadził zmianę w 1924). Ostatnim na świecie krajem, który wprowadził kalendarz gregoriański, była Turcja w 1927, która do tego czasu używała kalendarza muzułmańskiego, chociaż oficjalną datą zmiany kalendarza jest 1917. Republika Chińska oficjalnie przyjęła ten kalendarz w 1912, potem po długim czasie rewolucji ponownie został on wprowadzony w 1929. Gdy w 1949 została utworzona Chińska Republika Ludowa, lata zaczęto odliczać tak jak na Zachodzie, a nie od 1912 jako pierwszego.

 

Kalendarz muzułmański – kalendarz księżycowy zawierający 12 miesięcy po 29 lub 30 dni, używany głównie do celów religijnych przez wyznawców islamu. Pierwszym rokiem kalendarza muzułmańskiego jest rok 622 stosowanego m.in. w Polsce kalendarza gregoriańskiego.

 

Kalendarz przedmuzułmański

Arabski kalendarz epoki przedmuzułmańskiej (Dżahilijja) oparty był na obiegach Księżyca wokół Ziemi, jeśli chodzi o miesiące, natomiast lata opierały się na obiegach Ziemi wokół Słońca. Rok zawierał 12 miesięcy księżycowych, liczących po 29 lub 30 dni, co odpowiadało pełnemu obiegowi Księżyca wokół Ziemi (29 dni 12 godz. 44 min. 3,8 s.). Różnica pomiędzy rokiem księżycowym a słonecznym wyrównywana była poprzez dodawanie kolejnego, 13 miesiąca, zawierającego 5 do 6 dni, zwanych ajjam an-nasi (dni uzupełniające). Pozostałe miesiące dzieliły się na tygodnie zawierające po 7 dni. Do czasów islamu nie liczono lat od jakiejś konkretnej daty, lecz brały one swoje nazwy od najważniejszych wydarzeń w nich występujących – np. rok, w którym urodził się Mahomet (570), nazwano Rokiem Słonia, ponieważ nastąpił w nim najazd wojsk etiopskich na Półwysep Arabski, a używały one słoni bojowych.

Reforma Mahometa i nazwy miesięcy

Mahomet zreformował kalendarz odrzucając trzynasty, dodatkowy miesiąc, a więc odchodząc od kalendarza księżycowo-słonecznego, jakim był dawny kalendarz arabski, na rzecz prostego kalendarza księżycowego. Miało to ten skutek, że od tego momentu miesiące przestały odpowiadać tym samym porom roku. Miesiące zachowały jednak swoje stare nazwy, związane z czasami przedmuzułmańskimi.

Kolejne miesiące[1]:

muharram (muharram al-haram) (arab. محرّم), czyli ‘zakazany’ – wywodzi swoją nazwę stąd, że przed islamem obowiązywał w tym okresie zakaz prowadzenia walk plemiennych.

safar (arab. صفر), czyli ‘żółty’ – wywodzi swą nazwę od żółtaczki, na którą najczęściej zapadano właśnie w tym miesiącu, który przed reformą Mahometa przypadał w lecie.

rabi al-awwal (arab. ربيع الأول), czyli ‘wiosna pierwsza’ – dawniej przypadał na jesień, a słowo ‘rabi’ oznaczało w czasach przedmuzułmańskich zarówno wiosnę, jak i jesień.

rabi al-achar (lub rabi as-sani) (rabi' II) (arab.ربيع الآخر أو ربيع الثاني), czyli ‘wiosna druga’ – pochodzenie nazwy analogiczne do miesiąca poprzedniego.

dżumada al-ula (dżumada I) (arab.جمادى الأولى), czyli ‘krzepnięcie pierwsze’ – miesiąc zimowy, swą nazwę wywodzący od zamarzania wody.

dżumada al-achira (lub dżumada as-sani) (dżumada II) (arab.جمادى الآخرة أو جمادى الثانية), czyli ‘krzepnięcie drugie’ – pochodzenie nazwy analogiczne do miesiąca poprzedniego.

radżab (arab. رجب), czyli ‘wstrzymać się’ – podobnie jak muharram był miesiącem nakazanego pokoju, stąd jego nazwa.

szaban (arab. شعبان), czyli ‘rozchodzenie się’ – nazwa wzięła się stąd, że miesiąc ten w czasach przedmuzułmańskich poświęcony był wojnom i napadom grabieżczym.

ramadan (arab. رمضان), czyli ‘palący’ – nazwany tak od dokuczliwych upałów.

szawwal (arab. شوّال), czyli 'powodujący powstawanie, dosiadanie wielbłądów’ – nazwany tak ponieważ w tym miesiącu koczownicy opuszczali swoje czasowe obozowiska.

zu al-kada (arab. ذو القعدة), czyli ‘[miesiąc] postoju’ – nazwany tak, ponieważ w tym miesiącu koczownicy zaprzestawali wędrówek.

zu al-hidżdża (arab. ذو الحجة), czyli '[miesiąc] pielgrzymki (hadżdżu) – nazwany tak, ponieważ był poświęcony pielgrzymce do centrum pogańskiego kultu plemion arabskich, Kaaby.

Mahomet zachował znaczenie miesiąca pielgrzymki, ponieważ ostatecznie uznał świętość Kaaby. Miesiąc ramadan uznał zaś za miesiąc postu.

Dni tygodnia

Arabski tydzień zaczyna się w niedzielę, która nosi nazwę al-ahad (dzień pierwszy). I tak mamy kolejno:

Al-ahad – dzień pierwszy (niedziela).

Jaum al-isnajn – dzień drugi (poniedziałek)

Jaum as salasa – dzień trzeci (wtorek).

Jaum al-arbaa – dzień czwarty (środa).

Jaum al-chamis – dzień piąty (czwartek).

Jaum al-dżuma – dzień zgromadzenia (piątek), który jest świętym dniem muzułmanów, a swoją nazwę zawdzięcza temu, że w ten dzień gromadzą się oni na wspólnej modlitwie.

Jaum as-sabt – dzień sabatu (sobota), wywodzący swą nazwę od dawnej nazwy semickiej.

 

Kalendarz chiński – używany w Chinach od II wieku p.n.e. kalendarz księżycowo-słoneczny, który dzieli rok na 12 miesięcy po 29 i 30 dni. Co pewien czas - 7 razy w ciągu 19-letniego cyklu - dodaje się 13 miesiąc. Jest to tzw. cykl Metona z Aten (analogicznie jak w kalendarzu babilońskim).

Miesiące mają nazwy tak jak poszczególne lata, czyli Tygrysa, Zająca, Smoka, itd w odpowiednim żywiole). Miesiące podzielone są przede wszystkim na 6-dniowe okresy, (to powiązanie z Księgą Przemian - Yijing), ale wyróżnia się również okresy 10-dniowe (tzw.: "10 oficerów"). Profesjonalne, tzw.: "tysiącletnie" kalendarze obrazują kalendarz i solarny, i lunarny jednocześnie. Dni również nazywane są od zwierząt i żywiołów.

Chiński kalendarz składa się z sześćdziesięcioletnich cykli, które stanowią kombinację dwunastu ziemskich gałęzi reprezentowanych przez 12 zwierząt i pięciu niebiańskich pni ukazywanych przez 5 żywiołów: Drzewo (często mylnie nazywany "drewnem"), Ogień, Ziemia, Metal, Woda – każdy w wariancie yin lub yang. Żywioły w metafizyce chińskiej występują właśnie w tej kolejności i zawsze rozpoczyna się ich wymienianie od żywiołu Drzewa. Znajduje to odzwierciedlenie w 60-letnim cyklu kalendarza, który to cykl rozpoczyna się od Roku Tygrysa w Żywiole Drzewa, a kończy na Roku Świni w Żywiole Wody. Tygrys reprezentuje Drzewo, Świnia jest reprezentantem Wody.

Kalendarz od początku opiera się na precyzyjnej obserwacji wysokości słońca oraz faz księżyca.

Chiński Nowy Rok Lunarny jest ruchomą datą, przypadającą na styczeń lub luty. Obecnie (2019) trwa Rok Ziemskiej Świni, następne po nim będą obchodzone lata: Szczura, Bawołu, Tygrysa, Zająca, Smoka, Węża, Konia, Kozy, Małpy, Koguta, Psa i znowu Świni.

Chiński Nowy Rok Solarny zaczyna się zwykle 4 lutego naszego kalendarza gregoriańskiego, (czasem 3 lutego, jak np.: w 2017 r.), a moment rozpoczęcia zależy od punktu w czasie, którym jest połowa odległości czasowej od przesilenia zimowego i równonocy wiosennej na półkuli północnej. To właśnie początek Roku Solarnego uważany jest za Święto Wiosny (立春; Lìchūn).

Pory dnia - podobnie jak lata, miesiące i dni - biorą swoje nazwy od „ziemskich gałęzi”. Dobę Chińczycy dzielą na 12 części, a każda z pór odpowiada jednemu zwierzęciu (podobnie jak w kalendarzu babilońskim, zwyczajowo pory te nazywane są godziną, mimo że w rzeczywistości każda z nich trwa 120 minut). Każde ze zwierząt występuje również w odpowiednim żywiole. W ten sposób otrzymujemy informacje o ośmiu typach energii - po dwa z roku, miesiąca, dnia i godziny. Zestaw ten zwany jest Ba Zi (osiem danych) i służy do bardzo wielu dziedzin - od medycyny przez kuchnię aż po prognozowanie przez profesjonalistów stanów energetycznych mogących pozytywnie lub negatywnie wpływać na człowieka.

 

 

Kalendarz żydowski[1] lub kalendarz hebrajski[2] (hebr. הלוח העברי luach ha-szana[1]) – system rachuby czasu oparty na cyklu księżycowym i słonecznym, w którym rok składa się z dwunastu miesięcy (hebr. chodaszim) liczących po 29 lub 30 dni, które rozpoczynają się od nowiu księżyca, a różnice w stosunku do kalendarza słonecznego są niwelowane za pomocą dodatkowego, trzynastego miesiąca. Rok żydowski w ujęciu kalendarza słonecznego liczy 354 dni 8 godzin 48 minut i 45 sekund. Rok przestępny przypada siedem razy na przestrzeni dziewiętnastu lat, czyli co dwa lub trzy lata i składa się z trzynastu miesięcy. Trzynastym jest adar szeni. Rok świecki zaczyna się jesienią, a rok liturgiczny – wiosną[1]. Doba rozpoczyna się i kończy o zachodzie słońca[1][3]. Pora dzienna jest dzielona na 12 godzin, więc godzina hebrajska trwa nie 60 minut, ale 1/12 część czasu, jaki upływa pomiędzy wschodem słońca a jego zachodem[3][4]. Ma to znaczenie w odniesieniu do porządku modlitewnego, bowiem określone modlitwy winny być odprawiane w konkretnych porach dnia[3].

 

Informacje historyczne

W czasach prahistorycznych rytm bytowania ludów koczowniczych wyznaczało światło naturalne, a mitologia hebrajska koncentrowała się na odniesieniach do sił przyrody, w tym światła księżyca[5], lecz brak informacji na temat kształtowania się żydowskiego kalendarza[6]. W okresie starożytnym rozpoczęcie kolejnego miesiąca (a raczej Rosz Chodesz – początek odnowie­nia miesiąca[5][a]) ogłaszał Sanhedryn, po uprzednim potwierdzeniu wystąpienia nowiu księżyca[1]. Informację ogłaszali kapłani dmąc w trąby na wieży[5], a na wzgórzach rozpalane były ogniska, by w ten sposób przekazywać informację na odległość. Dalej wiadomość zanosili specjalni posłańcy. Opóźnienie, jakie mogło powstać przy przekazywaniu wiadomości, legło u podstaw ustanowienia zwyczaju dodawania w diasporze jednego dnia świątecznego „na zapas” (hebr. jom tow szeni szel galujot = dosł.: drugi dzień świąteczny dla wygnania)[1][7]. Lata przestępne były wyznaczane i ogłaszane przez radę złożoną z co najmniej trzech rabinów. Akceptację musiał wyrazić nasi, który przewodził Sanhedrynowi[6].

W czasach biblijnych bramy dziedzińca świątynnego były otwierane podczas nowiu[5][8], by lud mógł składać ofiary całopalne przepisane przez Prawo[9][10][11]. Podczas nowiu świętowano, ucztowano i powstrzymywano się od pracy[5]. W czasie nowiu nie wolno było pościć, a kobiety nie śpiewały pieśni żałobnych kinot. Na przestrzeni wieków nów tracił na znaczeniu jako święto. Talmud zezwalał już na wykonywanie pracy. W średniowieczu kobiety żydowskie powstrzymywały się jednak od szycia, a traktat „Szulchan Aruch” pochwalał ten obyczaj. Żydówki grywały w tym dniu w karty. Na stołach pojawiały się lepsze potrawy. Chasydzi podtrzymywali tradycję wieczornych uczt, w skład których wchodziły ryby, mięsa i piwo[5].

W 359 roku patriarcha palestyński, nasi Hillel II przeprowadził reformę kalendarza, która doprowadziła do uzgodnienia roku lunarnego z cyklem solarnym. U podstaw reformy leżały precyzyjne obliczenia, które pozwalały na rezygnację z konieczności prowadzenia obserwacji księżyca dla wyznaczenia początku nowego miesiąca. Ustała już także konieczność uzależniania dat świątecznych od decyzji Sanhedrynu i dodawania do kalendarza dni i miesięcy dodatkowych. Od tego czasu Żydzi żyjący w diasporze mogli samodzielnie ustalać daty świąt. Reforma Hillela II wyznaczyła obowiązujący standard żydowskiego kalendarza, który w niezmienionej formie funkcjonuje już od ponad 1600 lat[1][12].

Rachuba lat

W kalendarzu żydowskim rachuba lat zaczyna się od dnia stworzenia świata, które wg ustaleń żydowskich autorytetów religijnych nastąpiło 7 października 3761 p.n.e.[13], stąd np. w roku 2019 trwa żydowski rok 5779/5780.

Rok w kalendarzu żydowskim składa się z dwunastu miesięcy (hebr. chodaszim) liczących po 29 lub 30 dni, które rozpoczynają się od nowiu księżyca, a różnice w stosunku do kalendarza słonecznego są niwelowane za pomocą dodatkowego, trzynastego miesiąca[1]. Rok żydowski ma 353, 354 lub 355 dni[6]. Rok księżycowy trwa 354 dni 8 godzin 48 minut i 45 sekund. Rok przestępny przypada siedem razy na przestrzeni dziewiętnastu lat, czyli co dwa lub trzy lata[1][6], wydłuża cykl o 30 dni[3] i składa się z trzynastu miesięcy. Trzynastym jest adar szeni[1][6]. Rok świecki zaczyna się jesienią, a rok liturgiczny – wiosną.

 

źródło: Wikipedia